Door: Anne-Maaike Ekkelkamp

Een moderne uitvoering van een klassiek stuk. Regisseur Thibaud Delpeut van Theater Utrecht brengt zijn veelgeprezen interpretatie van de legendarische toneelklassieker van Albert Camus naar de grote zalen van de schouwburgen.

Voor wie het niet wist: Caligula betekent soldatenlaarsje. Het was de bijnaam van Gaius Julius Caesar Germanicus, een keizer die regeerde in het Romeinse rijk. Caligula regeerde al op zijn vijfentwintigste en ondanks zijn jonge leeftijd is hij een voorbeeldig keizer, maar dat verandert wanneer zijn zus en tevens minnares Drussilla overlijdt. Hij vlucht zijn kasteel uit, om drie dagen later terug te keren naar Rome.

Bij terugkeer drukken zijn onderdanen hem al snel met zijn neus op de feiten: de staatszaken gaan door. Zij vragen Caligula zich te herpakken, dit resulteert echter in een dramatisch keerpunt. Vanaf dat moment besluit Caligula alleen nog maar vanuit logica te handelen en onderwerpt zijn onderdanen aan een gruwelijk experiment: leven in het licht van de dood. Het misbruik van zijn macht uit zich in vele moorden en wandaden, maar ook juist in veel droefenis en melancholie. Gedurende het hele stuk proef je de machteloosheid. Een bittere smaak die het hele theaterstuk blijft hangen.

Tussen goed en kwaad
Hoewel dit nu misschien nu zo lijkt, is Caligula geen luguber theaterstuk, integendeel.Het hele schouwspel vindt plaats aan het hof en de behulpzame onderdanen van keizer Caligula steunen hem in voor- en tegenspoed. Het irriteert, waarom blijven zijn vrienden en volgers goed voor hem? Waarom vertrekken zij niet? Is het loyaliteit? Angst? Het is een groot raadsel waar je constant antwoord op wilt zoeken.

Een mooi onderdeel van het verhaal vind ik de spanning rondom de vriendschap tussen Caligula en de jonge dichter Scipio, vertolkt door Abdulaal Hussein. Een jonge acteur die geboren is in Soedan en sinds 2016 in Nederland verblijft. Hij spreekt in de voorstelling Arabisch, zijn moedertaal. Dit zorgt voor een extra dimensie. Zijn spel is powerful. Het samenspel met Caligula, gespeeld door Vincent van der Valk, is sterk. De nare tiran die je op een gegeven moment in alle staten brengt, lijkt bij Scipio open en teder. Ondanks de dingen die Scipio tegen Caligula zegt, vermoord Caligula hem niet. Hij hoort Scipio aan; hier staat duidelijk het goede tegenover het kwaad.

Kunst als stem
Albert Camus (1913-1960), de schrijver van het toneelstuk, was van mening dat je kritiek op de wereld het beste in kunst kunt vormgeven. In Delpeuts vertaling van Caligula is kunst dan ook in verschillende scènes zichtbaar. Zowel impliciet als expliciet komt de eenzame Caligula naar voren als een onderwijzer; dat is vooral duidelijk in de bijzondere Venus-scène en de dans performance die je toch echt met eigen ogen moet zien. Maar ook Delpeuts creatieve manier van het gebruik van camera’s op de vloer, waardoor je het gevoel krijgt in de ziel te kunnen kijken van de acteurs, is in mijn ogen een kunstuiting.

Deze vertelling, met gebruik van moderne kunstverwijzingen uit film, architectuur en techniek staat in sterk contrast met het juist zo klassieke verhaal. De manier waarop modern en klassiek met elkaar verweven zijn in dit meespelende werk, is een kunst op zich.