Door: Wiggele Wouda

‘‘Ik leef nog!’‘, zegt Caligula aan het einde van het gelijknamige toneelstuk van Albert Camus I 60). Zijn vele vijanden hebben hem net ernstig mishandeld, gemolesteerd, het leven uit hem geslagen. Dan zijgt hij ineen. Dood. Een opmerkelijke stilte valt er dan. Je hoort in de zaal hier en daar een zucht van verlichting: wat een tekst, spel, wat een inhoud in deze bijna twee uur durende zoektocht naar de zin van het bestaan. Want Caligula door Theater Utrecht is geen historisch belevingsstuk over deze keizer (12-41n. Chr.) , maar een sterk filosofische queeste naar het antwoord op de vraag waarom we hier op aard zijn. Camus heeft in zijn werk dit thema centraal gesteld en dan met name wat het leven nou eigenlijk voorstelt zonder daar het conceptuele denken van een god of geloof aan vast te koppelen. Geen gemakkelijke kost waarbij je onderuitgezakt lekker zit te luisteren. Dat is de bedoeling ook niet van dit stuk, noch van Camus, noch van regisseur Thibaud Delpeut die Caligula eerder op het repertoire zette. Maar net zoals Camus steeds sleutelde aan dit toneelstuk, zo manoeuvreert Delpeut mét en in de vorm. Op het toneel een groot scherm, camera’s en een aantal stoelen.

Zielsleegte
Caligula zelf, Vincent van der Valk, komt na drie dagen zwerven terug in rouw om de dood van zijn zus en geliefde, Drusilla. Hij is zo veranderd dat hij de werkelijkheid niet meer kan verdragen. De werkelijkheid met haar politieke intriges, valse illusies, machinaties en haar schaamteloze tedere liefde die uiteindelijk niets voorstelt. Het liefst gaat hij een verbond aan met de eenzaamheid. En Caligula is in feite een solostuk van de eenzaamheid, van een ondefinieerbare zielsleegte.

Wat we op het toneel zien -naast het spel van het dagelijkse leven met Caesonia (Sylvia Poorta) , Helicon (Bram Gerrits) , Scipio (Abdulaal Hussein) en Cherea (Martijn Nieuwerf) -is een inkijk in de ziel van een waanzinnige. Een die wel de juiste vragen stelt, alleen zijn antwoorden zijn gruwelijk (hij moordt, verkracht, mishandelt) en onbevredigend. Hij zoekt in zijn achterdocht en wanhoop de randen op van de ziel en vraagt zich af wat daarachter schuilgaat, zoals je je kunt afvragen wat er schuilgaat achter het heelal. Als Helicon hem de maan kan aanbieden, zal hij machtiger zijn dan wie of wat dan ook. Want macht is de motor die hem voortstuwt in zijn waanzin waaronder hij lijdt met een teveel aan ziel, zoals Caesonia anderen voorhoudt. Hij kan doen en laten wat hij wil en tegenspraak wordt met de dood vergolden. En hierin vind je de link naar het nu waarin machthebbers kennelijk alles kunnen doen om de macht te behouden. Het enige dat antwoord kan geven en een vorm van tederheid kan bewerkstelligen, is de kunst. Zij confronteert je met jezelf. Hier prachtig vormgegeven met een kunstfotocollage die als een levendig celdeling op de wand wordt geprojecteerd.

Caligula door Theater Utrecht is een boeiende en indrukwekkende, bijna psychedelische exercitie naar de ziel van het ‘zijn’ die niet ophoudt bij de dood. Vandaar de eindquote van Caligula in de toneeltekst. Het doek valt niet.