Ik wil het onmogelijke mogelijk maken’. Caligula heeft de macht om deze wens uit te voeren in een experiment om de bevolking de ultieme vrijheid van de dood te schenken. ‘En toch zijn de mensen niet gelukkig’.

Vincent van der Valk speelt één van de meest wrede heersers uit de geschiedenis in het gelijknamige stuk van Theater Utrecht. Vanuit onmacht over het verlies van zijn zus en geliefde Drusilla besluit hij willekeurig mensen te doden om het leven nog van enige betekenis te voorzien. Hij lijkt waanzinnig en weloverwogen tegelijk. Hij slaapt nauwelijks, rust niet maar blijft helder denken. Zijn logica zuigt je mee in zijn wereld die om hem heen steeds radelozer wordt.

Thibaud Delpeut regisseert deze voorstelling geschreven door Albert Camus. Wat mij raakt is dat de voorstelling over de beeldende kunst en theater zelf gaat. De onverbiddelijkheid van de schoonheid zonder te hoeven kiezen tussen goed en kwaad is voor mij de essentie. De beeldende kunst en muziek versmolten met deze voorstelling bevestigen dit. De projectie van het zwarte vierkant van Malevitsj waarin Caligula opgaat is beangstigend. Malevitsj had als doel met zijn kunst een nieuwe werkelijkheid te scheppen, precies zoals Caligula beoogt.

Caligula heeft de macht te kunnen leven zonder te hoeven kiezen tussen goed en kwaad. Hij experimenteert, redeneert en handelt zoals het hem lief is. Het is poëtisch en zeer kwaadaardig tegelijkertijd. Hij handelt als een scheppend kunstenaar, maar hij vernietigt om zo tot iets groters te komen. In ieder geval tot hij zichzelf vernietigt, een gegeven dat voor hem vaststaat.

Scipio, de dichter, een prachtige rol van nieuwkomer Abdulaal Hussein is de enige die niet kiest. Hij ziet de schoonheid en het kwaad in één verenigd en oordeelt niet. Caesonia (Sylvia Poorta) verdrinkt in haar begeerte en uiteindelijk in haar vrees. Zij zal ook moeten sterven. Zo komt Caligula tot de stilte en de eenzaamheid die hij begeert. De stiltecompositie 4’33” van John Cage is de voorbode voor deze op één na laatste moord. Alle beelden in de geest van Caligula: Mondriaan, van Gogh en platte porno vermenigvuldigen zich en spatten uiteen in de dwingende macht en stilte van die compositie.

Van der Valk als Caligula bedenkt op het moment wat hij nu weer eens zal gaan doen. De redenaties en logica ontstaan daar op het toneel op die avond, terwijl de tekst niet de gemakkelijkste is. Zijn fysiek is onderworpen aan de rol, hij lijdt met iedere beweging en gebaar meer. Het is geniaal. Met momenten miste ik wel dynamiek in de voorstelling, iets te klinisch kwam het op me over. Mogelijk nodig zoals een chirurg alle rust nodig heeft zijn operatie uit te voeren. Caligula had dit momentum nodig om zijn ziel aan ons te tonen en daarmee die van zijn medemens bloot te leggen. Of hij nu waanzinnig is of angstaanjagend eerlijk zoals de vraag in de flyer gesteld wordt weet ik niet. Hij heeft het onmogelijke mogelijk gemaakt en dat heeft angstig lang geduurd.