door Elise van Dam

Versus is een spannende confrontatie tussen een populist en een idealist. Maar ook een confrontatie met onszelf – figuurlijk én letterlijk: het publiek ziet zichzelf gedurende de hele voorstelling via een spiegelwand.

Volgen of gevolgd worden, dat is de vraag in Versus . Opnieuw sloegen Casper Vandeputte en Vincent van der Valk de handen ineen voor een toneeltekst die prikkelt, schuurt en uitdaagt, zoals ze dat eerder deden voor het ijzersterke Immens , waarin ze het gedachtegoed van Nietzsche uitplozen aan de hand van een man die wil weten hoeveel waarheid hij kan verdragen.

Waarheid is ook de inzet in Versus. Helemaal vooraan op het toneel, tegen de voorste rij aangeschurkt, staat een verhoging met daarop twee stoelen en een tafeltje. Het decor van de talkshow waarin Naomi (’Ntianu Stuger) van plan is de populaire mediafiguur Eduard (Vincent van der Valk) niet zomaar aan de tand te voelen, nee, ze wil hem verslaan. Hem doen verschrompelen in het oog van de waarheid.

Populistische stokpaardjes Het gedachtegoed waarmee Eduard – of Eddy, zoals hij zich liever noemt, want dat klinkt natuurlijk wat volkser – zijn schare volgers heeft opgebouwd, is een smeltkroes van populistische stokpaardjes. Hij hekelt identiteitspolitiek en zegt op te komen voor ‘de gewone man’. Hij overweegt de politiek in te gaan (“zou me goed staan”) en heeft al een naam voor zijn partijprogramma: De problemen opgelost .

Hij heeft een goed verhaal. Overzichtelijk, binair. Naomi kan daar alleen nuance en complexiteit tegenover zetten. Juist omdat dit soort figuren een losbandige verhouding hebben met de waarheid, glijden inhoudelijke argumenten van ze af als van teflon. Maar misschien nog problematischer is dat wij geneigd zijn kracht en dominantie toe te schrijven aan een verhaal zonder twijfel en nuance. En de twijfelaar weg te wuiven.

Cello Octet Amsterdam En daarmee komen we bij de enorme spiegelwand die over de breedte van het toneel staat en waarin we als publiek onszelf zien. De hele voorstelling lang zien we onszelf aanschouwen. En, zo benadrukt de voorstelling, dat is geen passieve daad. De voorstelling is ook een ontleding van onze fascinatie met dit soort mensen en de vraag waarom we ze een podium geven.

En dan zijn er nog de acht cellisten van Cello Octet Amsterdam, die zich bij de twee op het smalle toneel voegen en met hun spel onderstrepen, tegenkleuren, accenten leggen en hier en daar zelfs stemming maken. Een onheilspellende klank aan de woorden geven. Of juist een stilte laten vallen.

Zo stapelt Versus laag op laag, gedragen en gestuwd door twee acteurs die elkaar op het scherpst van de snede uitdagen. En dan moet het slot nog komen, dat de vraag opwerpt of er wel zoiets bestaat als autonoom een keuze maken. Want als je van mensen vraagt niet te doen wat van hen verwacht wordt, kunnen ze alleen doen wat van hen wordt gevraagd.