Hoe ziet het theater van de toekomst eruit? Welke rol zal technologie daarin spelen? Hoe vertellen we de verhalen van morgen met de technologie van vandaag? Na een jaar van experimenteren en prototyping, presenteerden drie makers hun visie op dit onderwerp tijdens Innovation:Lab Experiences #1, een productie van Theater Utrecht waarin digitale (theater)technieken de hoofdrol spelen.

De drie makers doen mee aan Innovation:Lab: het project van Theater Utrecht, DOX en de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU) dat wordt ondersteund door Innovatielabs. De initiatiefnemers richten zich in eerste instantie op digitale innovatie in de podiumkunsten, maar hopen ook een verschil te maken in andere kunstdisciplines en sectoren. Thuisbasis van Innovation:Lab is De Paardenkathedraal in Utrecht, een voormalige manege van de Faculteit Diergeneeskunde uit 1904 die is omgebouwd tot theaterzaal. In de nabijgelegen Snijzaal, waar studenten diergeneeskunde ooit dieren opensneden voor onderzoek en nu het kantoor van Theater Utrecht is gevestigd, is speciaal voor dit project een experimenteerplaats ingericht voor makers, designers, developers en andere creatieven.

Lieke van der Vegt en Dan Xu zijn twee van hen. Ze reageerden vorig jaar op een open call waarin makers, denkers en creatieven werden opgeroepen om mee te denken over het theater van morgen. Beiden zijn ervan overtuigd dat ook bij digitaal theater het contact tussen mensen belangrijk blijft, vooral als het gaat om het creëren van meeslepende ervaringen.

Tijdens Innovation:Lab Experiences #1 presenteerden Lieke en Dan een geluidsinstallatie, waarbij het publiek werd uitgenodigd om in de ruimte een geluid vorm te geven. Ze baseerden hun concept op eigen onderzoek, onder andere naar het menselijk lichaam als geleider voor stroom en geluid, en werkten in een multidisciplinair team van ontwerpers aan een prototype. Op de website van Innovation:Lab lees je meer over deze en de andere makers die zijn geselecteerd.

Overtuigingskracht
Creative producer Abdelhadi Baaddi is een van de kartrekkers van Innovation:Lab. Hij hoopt dat dit 'onderzoekslaboratorium' voor de kunsten op twee niveaus van betekenis kan zijn: "Voor de deelnemende makers, die experimenteren en nieuwe skills ontwikkelen, maar ook voor andere makers die geïnspireerd raken om nieuwe technologische toepassingen te verkennen."

Het eerste pilotjaar van Innovation:Lab, dat met Experiences #1 werd afgerond, stond voor hem in het teken van netwerken. "We hebben de tijd genomen om te werken aan de basis: het opbouwen van een community. Soms moest ik flink mijn best doen om makers ervan te overtuigen dat hun bijdrage iets kon opleveren. Wat dat 'iets' kon zijn, wist ik natuurlijk niet. Feitelijk vroeg ik ze om mee te gaan op een avontuur, waarvan de uitkomst ongewis zou blijven.”

Interdisciplinair
In totaal ondersteunde en faciliteerde Innovation:Lab in dat eerste pilotjaar zeven concepten die werden geselecteerd via een open call. De concepten zijn verder uitgewerkt in kleine, zorgvuldig samengestelde teams waarin meerdere disciplines zijn vertegenwoordigd.

Die interdisciplinaire aanpak is volgens Abdelhadi een logisch gevolg van het onderwerp van Innovation:Lab. “Nadenken over het theater van de toekomst betekent nadenken over technologische, ethische, narratieve en performatieve vraagstukken. Als je blijft hangen binnen de traditionele kaders kom je niet tot nieuwe inzichten en bereik je al helemaal niet het publiek van de toekomst. Dat is geen rocket science, maar er is wel een grote uitdaging bij dit soort interdisciplinaire samenwerkingen: je moet elkaars taal leren spreken."

In het begin liepen de teams wel eens tegen barrières op, vertelt hij. "Een theatermaker die gewend is om intuïtief te werken, wordt in samenwerking met een creative coder gedwongen tot een meer planmatige aanpak. En andersom: de creative coder die van tevoren alles uitstippelt, moet misschien zijn werkwijze herzien. Het herkennen en erkennen van elkaars denkwijze gaat niet altijd zonder slag of stoot, maar als de samenwerkingspartners eenmaal erin slagen om de verschillende perspectieven naast elkaar te laten bestaan, ontstaat de juiste dynamiek voor innovatie."

Digital natives
De ambitie is om Innovation:Lab de komende jaren te laten uitgroeien tot een plek waar makers in alle vrijheid technologische toepassingen kunnen ontwikkelen en testen. “We willen een laboratorium zijn waar kunstenaars kunnen experimenteren. Wat ze hier doen, hoeft niet altijd duidelijke resultaten op te leveren. Of eigenlijk: juist niet, want bij goede interdisciplinaire samenwerkingen ligt de uitkomst niet van tevoren al vast.”

De bijdrage van Innovatielabs heeft het mogelijk gemaakt om nader te onderzoeken hoe (en of) een verrijking van het theater met bijvoorbeeld virtual en augmented reality kan leiden tot nieuw publieksbereik, in het bijzonder van de digital natives.

"Misschien is het naïef om te denken dat je met nieuwe technologische toepassingen zowel het vertrouwde theaterpubliek kunt aanspreken als de generatie die is opgegroeid in het internettijdperk. We willen het in ieder geval onderzoeken door het publiek te betrekken en te vragen: wat vinden jullie hier eigenlijk van?"

Top tips van Abdelhadi Baaddi om interdisciplinair samen te werken
· Ga niet meteen van start maar neem de tijd om elkaar en elkaars achtergronden te leren kennen.
· Omarm dat de uitkomst ongewis blijft en neem de vrijheid om te experimenteren.
· Deel je opbrengsten open source, zodat anderen erop kunnen voortbouwen. Een teveel aan copyrights hindert innovatie.